Ogłoszone w grudniu 2022 zmiany wzbudziły spore zainteresowanie wśród zarządców wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych. Po nieudanym projekcie prosumenta zbiorowego, rząd proponuje nowe rozwiązanie. Fotowoltaikę w miastach ma wspierać prosument lokatorski. Nabór wniosków o otrzymanie tego statusu rozpoczyna się już w lutym 2023, dlatego postanowiliśmy przyjrzeć się bliżej wszystkim niuansom zagadnienia. Przeczytaj, czy dzięki prosumentom lokatorskim fotowoltaika dla budynków wielorodzinnych nareszcie będzie opłacalna.

Rząd dostrzega ogromny potencjał budynków wielolokalowych

Energia pozyskiwana z fotowoltaiki przez długi czas pozostawała domeną zabudowań jednorodzinnych. Tymczasem budynki należące do wspólnot, spółdzielni mieszkaniowych i TBS mają z punktu widzenia OZE ogromny potencjał. Ich lokalizacja oraz charakterystyka sprzyjają maksymalnemu wykorzystaniu paneli PV. Bardzo często chodzi przecież o wysokie, niezacienione bloki o płaskich dachach – idealne środowisko do produkowania energii ze słońca.

Od kilku lat rząd próbuje zachęcić zarządców budynków wielorodzinnych do inwestycji w fotowoltaikę, choć jak dotąd nieskutecznie. Z jakimi programami mieliśmy już do czynienia?

Dotychczasowe programy dla wspólnot i spółdzielni okazały się nieskuteczne

W lipcu 2019 rząd ogłosił istotną nowelizację ustawy o OZE, która miała wprowadzić fotowoltaikę do miast. Przepisy zakładały, że prosumentem może stać się nie tylko osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, ale również firma lub spółdzielnia/wspólnota mieszkaniowa.

Jednocześnie ustawa pozwalała wykorzystywać wyprodukowany przez panele prąd tylko w części wspólnej budynku. I tak fotowoltaika miała służyć wyłącznie do oświetlania klatki schodowej, zasilania wind itp. Oznaczało to niemal zerowe korzyści dla lokatorów. Nawet jeśli zgodzili się ponieść wysokie koszty inwestycji, nadal nie mogli obniżać swoich rachunków za prąd.

Z tego względu rządzący poczynili kolejny krok, wprowadzając w kwietniu 2022 typ prosumenta zbiorowego. Od tamtej pory każdy podmiot korzystający z budynku wielorodzinnego mógł wykupić udziały we wspólnej instalacji fotowoltaicznej, więc lokatorzy zyskali szansę na obniżanie swoich rachunków. Rozliczając się na zasadzie net-billingu, mogli mieć udział w autokonsumpcji. Niestety, również ten model nie przyniósł oczekiwanych rezultatów.

Jak wynika z danych Ministerstwa Rozwoju i Technologii, w okresie od stycznia do listopada 2022 uruchomiono ponad 340 tys. instalacji prosumenckich o łącznej mocy 3,842 GW. Jednak żadna z nich nie została zarejestrowana jako prosument zbiorowy. Jak widać, nowelizacja z 2019 roku skończyła się fiaskiem.

Teraz mamy do czynienia z zupełnie nowym podejściem. Pojawia się pojęcie prosumenta lokatorskiego. Czy sprawdzi się powiedzenie, że do trzech razy sztuka? Przeczytaj więcej o nadchodzących zmianach.

Prosument lokatorski – na czym polega nowa koncepcja

Koncepcja prosumenta zbiorowego miała wprowadzić fotowoltaikę do miast, ale zawiodła. Skuteczną odpowiedzią na potrzeby rynku może być kolejny program MRiT, firmujący nowy typ inwestora w OZE, określany jako prosument lokatorski.

Prosument lokatorski to typ prosumenta dedykowany podmiotom zarządzającym budynkami wielolokalowymi (takimi jak TBS, spółdzielnie mieszkaniowe czy wspólnoty). Będzie rozliczany w ramach net-billingu, ale na znacznie korzystniejszych zasadach niż prosument zbiorowy. Okazuje się też, że pod niektórymi względami otrzyma lepsze warunki niż prosumenci indywidualni. Co więcej, zarządcy budynków wielorodzinnych już 1 lutego 2023 zyskają możliwość ubiegania się o status prosumenta lokatorskiego, a także o Granty OZE z Banku Gospodarstwa Krajowego.

Zdaniem rządzących inicjatywa ta nareszcie ruszy z miejsca fotowoltaikę w miastach i wykorzysta ogromny potencjał zabudowań wielolokalowych.

Główne zasady rozliczeń prosumentów lokatorskich

Zgodnie z zapowiedziami MRiT, prosument konsumencki będzie funkcjonował na poniższych zasadach:

Zarządzający budynkiem wielorodzinnym może zrealizować instalację o mocy większej niż zapotrzebowanie na energię dla części wspólnej

Rozliczenie autokonsumpcji będzie dotyczyć tylko części wspólnej budynku

Energia oddawana do sieci będzie rozliczana miesięcznie według cen hurtowych, a należność zostanie wypłacona na konto właściciela instalacji i zasili fundusz remontowy

Najważniejsza zmiana dotyczy sposobu rozliczania energii, której nie zużyto w ramach autokonsumpcji. Jak to wygląda w tej chwili?

Obecnie energia, której nie zużyto na bieżąco, jest przesyłana do sieci i przeliczana według miesięcznej rynkowej ceny (RCEm). Wyliczona kwota stanowi depozyt, z którego pokrywa się koszt energii czynnej pobranej przez prosumenta z sieci. Na ostateczne rozliczenie energii oddanej i pobranej jest 12 miesięcy, ale prosument może odzyskać maksymalnie 20% naddatku z danego miesiąca.

Status prosumenta lokatorskiego pozwala na znacznie więcej, ponieważ likwiduje obecne ograniczenie 20-procentowego zwrotu. Właściciel będzie mógł odebrać do 100% nadwyżek energii, więc inwestycja w większą instalację nareszcie stanie się opłacalna. Skoro nadwyżki nie „przepadną”, wpłyną na obniżenie rocznych kosztów utrzymania budynku i zasilą fundusz remontowy lub inne przedsięwzięcia, realizowane przez zarząd.

Rząd ma nadzieję, że prosument lokatorski spełni oczekiwania rynku. Minister rozwoju Waldemar Buda powiedział: „Liczymy, że prosument lokatorski w ciągu kilku lat spowoduje dalszy boom na fotowoltaikę. Nie ma powodu, by z zielonej energii nie korzystały budynki wielorodzinne. Przeznaczymy na to pół miliarda złotych z prefinansowania z KPO”.

Zasady dotacji dla prosumenta lokatorskiego – nowe granty OZE

Dotychczasowe propozycje rządu zawiodły, m.in. ze względu na nikłe możliwości uzyskania pomocy finansowej. Prosument lokatorski ma mieć o wiele łatwiej. Szef MRiT zapewnił: „Prosument lokatorski to inna filozofia działania, większe instalacje, a więc wyższe dofinansowanie oraz maksymalnie korzystne zasady rozliczania. Będzie można odzyskać 100 proc. wartości energii przekazanej do systemu i otrzymać 50 proc. dofinansowania na instalację”.

Zgodnie z tymi obietnicami, dotacje mają pokryć nawet 50% kosztów stworzenia wydajnej instalacji dla TBS, spółdzielni mieszkaniowej lub wspólnoty mieszkaniowej.

Grant OZE może zostać wykorzystany na:

Środki będą wypłacane przez Bank Gospodarstwa Krajowego, zgodnie z przepisami ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów. Według wstępnych informacji MRiT budżet programu to aż 500 mln złotych. Nabór wniosków rozpocznie się już w lutym 2023. Zapowiada się więc interesujący rok dla fotowoltaiki.

Prosument lokatorski – przykładowa kalkulacja i zwrot inwestycji już po 5 latach

Nic nie przekonuje tak, jak liczby. Z tego powodu podczas konferencji na temat prosumenta lokatorskiego zaprezentowano przekładowe rozliczenie.

Założenia:

• Budynek wielolokalowy, w którym mieszkają 64 rodziny
• Koszt energii wykorzystywanej na potrzeby wspólne: 4 MWh (ok. 2.800 zł)

Instalacja fotowoltaiczna:

• Roczna produkcja: 30.000 kWh
• Pokrycie zapotrzebowania na energię w częściach wspólnych: 100%
• Roczny przychód ze sprzedaży energii do sieci: ok. 19.600 zł

Wnioski:

Rządowa kalkulacja zakłada, że dzięki fotowoltaice lokatorzy nie będą dłużej płacić za zasilanie części wspólnej budynku. Ponadto na konto wspólnoty/spółdzielni wpłynie ponad 19 tys. złotych, które zarząd może wydać np. na cele remontowe. Zakładając, że prosument skorzysta z 50% dofinansowania dla OZE, inwestycja zwróci się już po ok. 5 latach.

Prosument indywidualny, zbiorowy i lokatorski – najważniejsze podobieństwa i różnice

Jak pokazuje powyższe porównanie, prosument lokatorski ma najwięcej wspólnego z prosumentem indywidualnym. Różnica polega na tym, że zarządcy budynków wielolokalowych chętniej zdecydują się na przewymiarowanie instalacji. Nadprodukcja bowiem nie przepada – prosument lokatorski może odzyskać pełną wartość energii oddanej do sieci.

Jakie przeszkody może napotkać nowy program?

Chociaż prezentowane przez rząd przepisy wydają się atrakcyjne, warto pamiętać o kilku barierach, które mogą stanowić trudność na spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych. Na łamach portalu Świat OZE Bartłomiej Kupiec zauważa, że bezpośrednimi przeszkodami mogą się stać:

Pewnym problemem jest również narastające zjawisko tzw. inflacji prawa. Już teraz na rynku funkcjonuje szereg przepisów i koncepcji, których przeciętny obywatel po prostu nie rozumie. Prowadzi to do sytuacji, w której inwestor nie wie, jakie przedsięwzięcie jest godne uwagi. Rozwiązaniem jest skorzystanie z pomocy specjalistów.

Podsumowanie – czy warto zainwestować w OZE jako prosument lokatorski?

Rząd od dłuższego czasu próbuje zainteresować fotowoltaiką zarządców spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych. Po wprowadzeniu prosumenta zbiorowego oczekiwano aktywizacji tego sektora, ale teraz widać jak na dłoni, że projekt lepiej schować do lamusa.

Prosument lokatorski w teorii jest bardzo korzystny, jednak nowe rozwiązanie to kolejne przepisy prawne, które mogą wywołać niepokój. A brak stabilizacji nie sprzyja wieloletnim i kosztownym inwestycjom.

W takich okolicznościach wzrasta ranga specjalistycznego doradztwa. Korzyści z OZE są niepodważalne, ale żeby nie popełnić błędu, warto skorzystać z fachowej porady. Dlatego zachęcamy do kontaktu z ekspertami Ozeus, którzy przygotują najkorzystniejszy model inwestycyjny.